Zwichnięciem rzepki nazywamy jej przemieszczenie na stronę przyśrodkową lub boczną poza odpowiednią krawędź bloczka kości udowej. Najczęściej stan ten stwierdza się u psów małych ras, których właściciele zgłaszają się do lekarza z powodu kulawizny którejś z tylnych kończyn.
W praktyce spotyka się 3 grupy pacjentów i co za tym idzie 3 grupy zmartwionych właścicieli, których psy można tak scharakteryzować:
Wyróżnia się cztery stopnie zwichnięcia. Od najmniej nasilonych zmian, gdy pies nie kuleje lub kulawizna jest słaba – stopień I – do najgorszego stanu w stopniu IV, gdy rzepki nie można już wprowadzić do bloczka w czasie badania i pies kuleje stale.
Zwichnięcie rzepki jest zwykle rozpoznawane u psów u których istnieje predyspozycja do wystąpienia tej jednostki w postaci pewnych charakterystycznych cech anatomicznych. Mówi się wtedy, że mamy do czynienia z tak zwanym wrodzonym zwichnięciem rzepki (bardzo rzadko zdarza się zwichnięcie „czysto” pourazowe). W istocie część szczeniąt rodzi się z rzepką umiejscowioną w bloczku kości udowej i deformacja kończyny pozostaje ukryta, aż do czasu pojawienia się zaburzeń ruchu, które są powodem zbadania psa przez lekarza weterynarii i rozpoznania tej jednostki. Raczej chodzi tu zatem o wrodzoną i dziedziczącą się predyspozycję. Rzepka zwicha się wówczas gdy brak jest ustawienia w jednej prostej linii trzech elementów: głównej masy mięśnia czworogłowego, rzepki wraz z więzadłem prostym (które jest w istocie ścięgnem końcowym mięśnia czworogłowego i kończy się na guzowatości kości piszczelowej) i bloczka kości udowej. Dzieje się tak najczęściej gdy deformacji wrodzonej ulega bliska stawowi biodrowemu część kości udowej. Formuje się typowa krzywizna osi kończyny której towarzyszy przesunięcie guzowatości kości piszczelowej w kierunku przyśrodkowym. Bloczek kości udowej nie wykształca się zupełnie, lub też bywa bardzo płytki. Sytuacja taka zachodzi głównie u psów ras małych i miniaturowych i obejmuje około 90% przypadków zwichnięcia rzepki. Odmienna sytuacja powstaje u psów ras dużych – u nich dochodzi z reguły do zwichnięć na stronę boczną.
Jeżeli wyczuwalny jest wyraźny ból przy próbach nastawienia i zwichnięcia rzepki (zwykle towarzyszy temu odczucie szorstkości, lub krepitacji w stawie) wskazuje to na znaczny ubytek chrząstki i odsłonięcie kości podchrzęstnej na grzebieniu bloczka kości udowej i na powierzchni stawowej rzepki. Dotyczy to najczęściej psów ze wspomnianej wyżej 3-ciej grupy pacjentów.
Lekarz badając psa ze zwichnięciem rzepki zwykle nie stwierdza zmian w jego stanie ogólnym, jednak stara się to potwierdzić wykonując badania krwi. Dla odmiany, żeby wykluczyć inne choroby wykonuje się badania RTG obu kończyn miednicznych i bioder.
Leczeniu podlegają psy u których zwichnięcie rzepki powoduje zaburzenia ruchu. Możliwe jest wyłącznie leczenie operacyjne. Współcześnie do dyspozycji lekarzy weterynarii stoi cały szereg metod dotyczących zarówno tkanek miękkich jak i kości. Zwykle stosowane są całe pakiety zabiegów dobierane według doświadczenia lekarza, stosownie do potrzeb pacjenta.
Operacje można podzielić na operacje tkanek miękkich: plastyki torebki stawu, więzadeł, powięzi, zakładanie niewchłanialnych szwów protezujących troczki (więzadła rzepki biegnące od niej w kierunku bocznym i przyśrodkowym).
Drugą grupę stanowią operacje na tkankach twardych: przemieszczenie guzowatości kości piszczelowej, czy pogłębianie bloczka kości udowej. W bardzo trudnych przypadkach zastosowanie mogą znaleźć jeszcze inne sposoby.
Zwichnięcie rzepki trzeba zróżnicować z innymi chorobami dającymi podobne objawy. Głównie chodzi tu o chorobę stawu biodrowego zwaną aseptyczną martwicą głowy kości udowej – dotyczy ona również psów ras miniaturowych i powoduje kulawiznę tylnej kończyny. Czasami zwichnięcie rzepki występuje razem z przerwaniem więzadła krzyżowego przedniego w stawie kolanowym lub towarzyszy dysplazji stawów biodrowych.