Dyskopatia to choroba krążka międzykręgowego, czyli dysku (intervertebral disc disease, enchondrosis intervertebralis). Została opisana w weterynarii w 1881 przez Jansona. Podwaliny dzisiejszej wiedzy na temat dyskopatii położył w 1952 roku Hansen. Najistotniejszym elementem jego pracy było wyróżnienie dwóch podstawowych typów przepukliny jądra miażdżystego: typu I i typu II. Przepuklina typu I (pierwszego) pojawia się u psów chondrodystroficznych (takich jak jamnik, czyli krótkołapych karłów) jak i achondrodystroficznych (czyli o normalnej – takiej jak u wilka budowie ciała).
Na tym modelu kręgu ciemnoniebieska plastelina to pierścień włóknisty – zbudowany jest z gęsto utkanych włókien kolagenowych, zielona to jądro miażdżyste ( gdy jest prawidłowe ma postac żelu), a ta pomarańczowa to rdzeń kręgowy.
U psów chondrodystroficznych jądra miażdżyste ulegają szybko postępującym zmianom patologicznym w postaci zchrzęstnienia. Proces ten obejmuje wszystkie jądra miażdżyste jeszcze przed ukończeniem pierwszego roku życia. Tak zmienione jądra miażdżyste często (10-70% jąder) ulegają zwapnieniu. Zmiana struktury jadra miażdżystego połączona z jego odwodnieniem powoduje pogorszenie właściwości mechanicznych dysku międzykręgowego jako elementu amortyzującego i uszkodzenie pierścienia włóknistego w postaci przerywania jego włókien. Pierścień włoknisty pęka i masa zwyrodniałego jądra miażdżystego przemieszcza się do kanału kręgowego i uciska na rdzeń kregowy.
Ta sutuacja wygląda tak na naszym modelu. Treść przepukliny uciska rdzeń kręgowy powodując zespół zmian ocenianych zwykle w pięciostopniowej skali. Pierwszy stopień to najsłabsze objawy – jedynie ból kręgosłupa. Potem pojawiają się niedowład i porażenie kończyn. Wreszcie gdy choroba nasili się do stopnia piątego mózg psa przestaje odbierać bodźce bólowe z porażonych kończyn, czyli traci czucie bólu głębokiego.
Zmiany w jądrze miażdżystym psów achondrodystroficznych (tj. psów o normalnej wielkości i zachowanych proporcjach ciała) zachodzą inaczej. Prawidłowa (żelowa) struktura jądra miażdżystego może być zachowana aż do końca życia zwierzęcia. Zachodzące zmiany mają charakter włóknisty. Powstające włókna kolagenowe czynią stopniowo granicę między pierścieniem włóknistym, a jądrem miażdżystym niezauważalną i dzielą centralną część jądra na płaciki. Może dochodzić do częściowych uszkodzeń ciągłości włókien pierścienia włóknistego. Proces zwyrodnienia obejmuje pojedyncze dyski i zachodzi u psów w wieku dojrzałym. Prowadzi on do powstania przepukliny typu I lub II. Przepuklina jadra miażdżystego typu II według Hansena (wypuklina jądra miażdżystego, protrusio nuclei pulposi, annular protrusion) to stan którym brak jest całkowitego przerwania pierścienia włóknistego. Jednak osłabiony jest pierścień włóknisty, który pod naciskiem zwyrodniałego jądra miażdżystego wybrzusza się kierunku kanału kręgowego i uciska rdzeń kręgowy lub wychodzące z niego nerwy. Zwykle powoduje to objawy bólowe i niedowłady, ale także zwyrodnienie tkanki nerwowej gdy ucisk trwa długo. Zwyrodnienie ma jednak to do siebie, że jest nieodwracalne.
Właściciele psów chondrodystroficznych obserwują zwykle trzy typy objawów.
Przejście od zupełnie zdrowego psa do psa z porażonymi kończynami może trwać kilka minut, czasem porażenie następuje po gwałtownym ruchu psa – np.: zeskoku z łóżka.
Możliwe jednak, że taki proces – od bólu do porażenia rozwija się stopniowo przez kilka dni.
Gdy wypada jądro miażdzyste w odcinku szyjnym najczęściej obserwuje się bardzo silny ból, a niedowłady lub porażenia pojawiają się rzadziej.
Podstawą rozpoznania przepukliny jądra miażdżystego jest badanie kliniczne wraz z badaniem rtg. W przypadkach nie powikłanych brak jest zmian w stanie ogólnym. W przeglądowym badaniu RTG przepuklina jądra miażdżystego pojawia się jako zwężenie przestrzeni międzykręgowej, czasami uchwytny jest obraz deformacji zwapnianego jądra miażdżystego i przemieszczenia jego części do kanału kręgowego. Wielokrotnie przepuklina jądra miażdżystego nie daje jednak żadnych objawów w przeglądowym badaniu RTG. Najczęściej pewne rozpoznanie jednostki umożliwia mielografia,czyli kontrastowe badanie rentgenowskie rdzenia kręgowego. Polega ono na zastąpieniu części płynu mózgowo-rdzeniowego, który u zdrowego psa równą warstwą otacza z każdej strony rdzeń kręgowy, płynem kontrastującym dobrze widocznym w badaniu RTG. Jeżeli rdzeń jest gdzieś uciskany to w tym miejscu widoczna będzie cieńsza niż gdzie indziej warstwa płynu kontrastowego. Zastosowanie diagnostyczne mogą mieć także: magnetyczny rezonans jądrowy, a w przypadku istnienia zwapnień jąder miażdżystych, także tomografia komputerowa.
Leczenie:
Ponieważ przyczyną zmian klinicznych w przypadkach przepukliny jądra miażdżystego jest ucisk wywierany na rdzeń kręgowy przez treść przepukliny podstawą leczenia musi być:
Postępowanie zachowawcze:
Oba przedstawione powyżej warunki spełnia drastyczne ograniczenie ruchu. Może ono być realizowane przez umieszcenia psa w klatce, a w przypadku choroby w odcinku szyjnym przez zastosowanie specjalnego gorsetu. Wspomagająco mogą być zastosowane środki przeciwbólowe.
Postępowanie operacyjne:
Wskazane jest w przypadkach choroby w odcinku szyjnym, które nie reagują pozytywnie na leczenie zachowawcze, lub gdy nasilenie objawów narasta. W przypadku zmian w odcinku piersiowo-lędźwiowym leczenie operacyjne wskazane jest gdy pies przestaje chodzić o włąsnych siłach. Konkretne rozwiązanie musi wybrać doświadczony lekarz. Jeśli objawy mają nasilenie 5-tego stopnia wówczas leczenie zachowawcze daje kilka procent szans na wyleczenie. Leczenie operacyjne daje wówczas 50% szans, jednak pod warunkiem, że zostanie ono przeprowadzone przed upływem 48 godzin od momentu utraty czucia bólu głębokiego.